اظهارنامه مالیاتی چیست؟ بررسی انواع آن و نحوه ارسال

اظهارنامه مالیاتی یکی از مهم ترین تکالیف مودیان مالیاتی است که هر سال چالش ها و پرسش های زیادی ایجاد می نماید، البته از ابتدای سال ۱۴۰۰ که اظهارنامه کاملا الکترونیکی شده است و از طریق سامانه های آنلاین به سازمان ارسال می گردد مواردی اصلاح شده است.

از ابتدای سال ۱۴۰۱ نیز برای ارسال اظهارنامه مودیان باید به کارپوشه خود در my.tax.gov.ir مراجعه نمایند. البته در این مقاله به اظهارنامه الکترونیکی مالیات های مستقیم پرداخته می شود و اظهارنامه ارزش افزوده در مقاله دیگری کامل شرح گردیده است.

اظهارنامه مالیاتی چیست؟

اظهارنامه مالیاتی فرمی است که توسط سازمان در اختیار مودیان قرار داده می شود تا متناسب با نوع اظهارنامه اطلاعات مندرج در آن را به سازمان امور مالیاتی ارائه نمایند، به عنوان مثال یکی از پر کاربرد ترین نوع اظهارنامه ها که اظهارنامه عملکرد است. این نوع از اظهارنامه برای تعیین مالیات عملکرد اشخاص حقیقی و حقوقی تنظیم می گردد و بسته به نوع مودی و گروهبندی (صرفا اظهارنامه عملکرد مشاغل منظور است) متفاوت می باشد.

به طور کلی در خصوص اظهارنامه های عملکرد می توان گفت دارای اطلاعات درآمدی و هزینه ای می باشد تا منتج به درآمد مشمول مالیات گردد. البته در این بخش به صورت مقدمه توضیحات ارائه گردید اما در ادامه جامع تر تمام سوالات و چالش های اظهارنامه توضیح داده می شود.

انواع اظهارنامه های مالیاتی کدامند؟

1. اظهارنامه عملکرد اشخاص حقوقی (ماده ۱۱۰ ق.م.م)
2. اظهارنامه عملکرد اشخاص حقیقی یا مشاغل (ماده ۹۵ ق.م.م) در این بخش با توجه به گروهبندی سه نوع اظهارنامه ( گروه اول، گروه دوم،‌گروه سوم) وجود دارد.
3. اظهارنامه مالیات بر درآمد املاک (ماده ۵۷، ۸۰ ق.م.م)
4. اظهارنامه مالیات بر درآمد اتفاقی (ماده ۱۲۰ ق.م.م)
5. اظهارنامه انحلال اشخاص حقوقی (ماده ۱۱۴، ۱۱۶ ق.م.م)
6. اظهارنامه مالیات بر ارث (ماده ۲۰ ق.م.م)

از موارد مذکور اظهارنامه مالیات بر ارث از دسته مالیات بر دارائی می باشد و سایر موارد در زمره اظهارنامه عملکرد یا همان مالیات بر درآمد هستند.

چه اشخاصی مکلف به ارسال اظهارنامه مالیاتی هستند؟

با استناد به ماده ۱ قانون مالیات مستقیم می توان موارد ذیل را مشمول ارسال اظهارنامه مالیات دانست که البته باید توجه داشت منظور از موارد مذکور تا پایان مقاله اظهارنامه منابع درآمدی است و در این مقاله اظهارنامه مالیات بر ارث بررسی نمی گردد و در مقاله اظهارنامه مالیات بر ارث به آن پرداخته شده است.

1. کلیه اشخاص ایرانی که در ایران اقامت دارند باید منابع درآمدی خود در داخل و خارج از کشور را طی اظهارنامه مالیاتی به سازمان اعلام نمایند (بجز مودیان معاف از مالیات).
2. کلیه اشخاص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران (در مقاله مقیم توضیحات بیشتر را مطالعه نمائید) نسبت به درآمد های خود در ایران باید اظهارنامه مالیاتی ارسال نمایند.
3. کلیه دارندگان املاک اعم از حقیقی و حقوقی نسبت به درآمد های خود ناشی از املاک (اجاره، رهن، رهن و اجاره) مکلف به ارسال اظهارنامه مالیاتی الکترونیکی هستند.
4. کلیه اشخاص حقوقی ایرانی نسبت به درآمد های خود در ایران و خارج از ایران باد اظهارنامه درآمدی خود را تهیه و ارسال نمایند (بجز مودیان معاف از مالیات).
5. اشخاص خارجی حقیقی و حقوقی در ایران باید نسبت به درآمد های خود در ایران یا از طریق ایران اظهارنامه ارسال نمایند.

چه اشخاصی مکلف به ارسال اظهارنامه مالیاتی نیستند؟

الف: اشخاص موضوع ماده ۲ قانون مالیات مستقیم بجز تبصره های ماده مذکور که عبارتند از:

1. شهرداری‌ها و سازمان‌های زیر مجموعه (غیر تجاری و غیر انتفاعی)
2. کلیه سازمان‌ها و نهادهایی که از بودجه عمومی دولت استفاده می کنند
3. کلیه موسسات و وزارت خانه‌ها

ب: کشاورزان، دامداران، دامپروران (اشخاص حقیقی موضوع ماده ۸۱ق.م.م)

ج:کارگران، صیادان، عشایر، شرکت‌های تعاونی دانش آموزی و دانشجویان

مهلت زمان ارسال اظهارنامه مالیاتی چه تاریخی است؟

مودیان مالیاتی از ابتدای سال ۱۳۹۵ که قانون اصلاحی در تاریخ ۳۱/۰۴/۱۳۹۴ اجرایی گردید به ترتیب مواعد ذیل مکلف به ارسال اظهارنامه مالیات عملکرد خود هستند.

• اشخاص حقیق از ابتدای سال تا ۳۱ خرداد (مثال: اظهارنامه عملکرد ۱۴۰۰ تا پایان خرداد ۱۴۰۱ مهلت دارد)
• اشخاص حقوقی تا چهار ماه پس از پایان سال مالی

مثال: شرکتی که پایان سال آن ۲۹ اسفند باشد از ابتدای فروردین تا ۳۱ تیر ماه زمان دارد پس اظهارنامه ۱۴۰۰ خود را تا ۳۱ تیر ۱۴۰۱ باید ارسال نماید، شرکتی که پایان سال آن ۳۰ آبان باشد تا پایان اسفند مهلت دارد، پس اظهارنامه سال مالی از ۱ آذر ۱۴۰۰ تا ۳۰ آبان ۱۴۰۱ را تا پایان اسفند ۱۴۰۱ باید ارسال نماید.

مهلت ارسال اظهارنامه ارسال تا یک ماه پس از انقضای مهلت ارسال اظهارنامه است( با توجه به توضیحات فوق برای اشخاص حقیقی تا پایان تیر ماه است)

الزامات پیش از ارسال اظهارنامه مالیاتی برای مودیان چیست؟

الزامات مورد نیاز را می توان به دو بخش حسابداری و مالیات تقسیم نمود که در این قسمت موارد مالیاتی را گفته و در بخش مستندات مورد نیاز به بررسی موارد حسابداری می پردازیم.

برای ارسال اظهارنامه الکترونیکی مالیات ابتدا باید مودی در سامانه مالیاتی پرونده داشته باشد، بجز مواردی که در موارد خاص برای مودی پرونده تشکیل می گردد. از این رو مراحل تشکیل پرونده مالیاتی و آشنایی با ساختار سامانه را در ویدئو ذیل می توانید مشاهده نماید. شایان ذکر است که مودیان علاوه بر تشکیل پرونده در سامانه tax.gov.ir باید در سامانه my.tax.gov.ir نیز ثبت نام نمایند.

برای یادگیری نحوه تشکیل پرونده می توانید ویدئو تشکیل پرونده مالیاتی را مشاهده نمائید. در این ویدئو آموزشی به موضوعات ذیل پرداخته شده است.

1. آشنایی با سامانه مالیاتی مودیان
2. نحوه پیش ثبت نام در سامانه مالیاتی
3. مراحل تکمیل ثبت نام
4. نحوه تکمیل اطلاعات جهت تشکیل پرونده مالیاتی
5. آغاز فرایند ثبت نام تا اخذ نام کاربری و کلمه عبور

نحوه ورود به سامانه جهت ارسال اظهارنامه مالیاتی چگونه است؟

از ابتدای سال ۱۴۰۱ یعنی در زمان ارسال اظهارنامه مالیات عملکرد سال ۱۴۰۰ روش ورود و ارسال اظهارنامه مالیاتی تغییر نموده است و با ورود به درگاه my.tax.gov.ir و کارپوشه مودی انجام می گردد. که در ویدئو پایین کامل فرایند آن تشریح شده است و با مشاهده این آموزش به راحتی می توانید این تکلیف مالیاتی را انجام دهید.

مستندات مورد نیاز جهت تهیه اظهارنامه مالیاتی چیست؟

1) مواردی که باید در سامانه مالیاتی ثبت گردند تا در اطلاعات اظهارنامه نمایش داده شود:

• مجوز های اخذ شده توسط مودی از مراجع ذی صلاح( پروانه بهره برداری، جواز کسب، کارت بازرگانی و …)
• اطلاعات حساب بانکی تجاری
• الصاق دستگاه های پوز و درگاه های پرداخت(درگاه my.tax.gov.ir)

2) مستندات و مدارک حسابداری مودیان

• ترازنامه
• صورت سود و زیان
• جمع درآمد و فروش (داخلی، خارجی)
• صورت بهای تمام شده کالای تولید شده یا خدمات ارئه شده که ساخته شده و به فروش رفته
• کلیه قراردادهای مودی با اشخاص حقیقی یا حقوقی خصوصی یا دولتی
• مانده سود و زیان دوره قبل و گردش حساب تعدیلات سنواتی
• موجودی کالا
• لیست پرسنل

اطلاعات مندرج در سر برگ های اظهارنامه مالیات شامل چه مواردی است؟

اطلاعات مندرج در سر برگ های اظهارنامه مالیاتی با توجه به نوع شخصیت مودی (حقیقی، حقوقی) و در بخش مشاغل نوع گروهبندی (گروه اول، گروه دوم، گروه سوم) متفاوت است از این رو در ادامه سربرگ های شخصیت حقوقی که کامل ترین حالت اظهارنامه است را برایتان شرح خواهم داد. این نکته را هم باید افزود جدول هایی هم به موجب پاسخ بله یا خیر ما به جدول اطلاعات اختصاصی فعال می گردند که در ویدئو آموزش نحوه ارسال اظهارنامه الکترونیکی مالیات به آن پرداخته شده است.

1. مشخصات شخص حقوقی
2. حساب های بانکی
3. هیات مدیره
4. تعداد کارکنان
5. اطلاعات اختصاصی
6. موجودی کالا
7. اطلاعات فروش
8. درآمد نا خالص پیمانکاری
9. جدول بهای تمام شده کالا
10. بهای تمام شده خدمات
11. صورت سود و زیان
12. گردش سود و
13. دفاتر قانونی
14. پذیرش بورس
15. اطلاعات مالکین
16. واردات و صادرات
17. کمک های پرداختی
18. سرمایه گذاری خارجی
19. ثبت جایزه دریافتی
20. زیان سنواتی
21. سرمایه
22. پرداختی ها
23. ارزیابی دارایی
24. محاسبه مالیات
25. معافیت و بخشودگی
26. ادامه محاسبه مالیات
27. پیشنویس
28. تایید نهایی

اشکال اظهارنامه مالیاتی که به عنوان جایگزین، اصلی و اصلاحی می شناسیم چیست؟

همان گونه که در بخش مواعد ارسال اظهارنامه مالیات عملکرد خدمتتان عرض کردیم مودیان حقیقی از ابتدای سال تا پایان خرداد ماه مهلت دارند و اشخاص حقوقی تا ۴ ماه پس از انقضای سال مالی، لذا زمانی که مودیان در مهلت زمان ارسال اظهارنامه نسبت به تهیه و ارسال آن اقدام می نمایند اولین اظهارنامه ارسالی اظهارنامه اصلی تلقی می گردد، و در مواردی که به هر علتی در همان مهلت زمان ارسال اقدام به اظهارنامه دیگری می نمایند اظهارنامه یا اظهارنامه های بعدی در طول مدت مهلت قانونی اظهارنامه جایگزین هستند تا زمانی که مهلت به اتمام رسیده و آخرین اظهارنامه ارسال به عنوان اظهارنامه اصلی در کارپوشه مودی نمایش داده می شود.

اگر اشتباه کنیم می توانیم اظهارنامه را اصلاح کنیم؟

شکل دیگر اظهارنامه، اظهارنامه اصلاحی است که در خارج از مهلت ارسال اظهارنامه ارسال میگردد، به این ترتیب که قانون گذار وفق ماده ۲۲۶ ق.م.م به مودیان از تاریخ ارسال اظهارنامه مالیاتی یک ماه فرصت داده است تا در صورت بروز اشتبه نسبت به ارسال اظهارنامه اصلاحی اقدام نمایند.

البته که برای اصلاح هم فقط به دو مورد مجوز داده شده است اشتباه در محاسبات یا اشتباه در طبقه حساب ها که مورد اول به علت اتوماتیک شده اظهارنامه و دستی نبودن آن منتفی است، هر چندما نسبت به ارسال اظهارنامه اصلاحی تمایل نداشته و توصیه هم نمی شود.

نکته مهم این است که در صورت ارسال اظهارنامه اصلاحی، سازمان از شما دو اظهارنامه (اصلی، اصلاحی) خواهد داشت.

جریمه عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی 

عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی برای اشخاص حقوقی ۳۰ درصد و مشاغل ۱۰ درصد است که غیر قابل بخشودگی است، علاوه بر این مشمول جریمه تاخیر ۵/۲ درصد در ماه تا زمان پرداخت نیز هست.

نکته مهم دیگر این امر است که مهلت رسیدگی سازمان امور مالیاتی همان گونه که در بخش از چه زمانی اظهارنامه مالیاتی رسیدگی می شود خواهم گفت متفاوت است. یعنی مواعد در صورت ارسال اظهارنامه با شرایط عدم ارسال اظهارنامه متفاوت است.

از چه زمانی اظهارنامه مالیاتی رسیدگی می شود؟

با توجه به اینکه مودی نسبت به ارسال اظهارنامه خود اقدام نموده است یا خیر این فرایند متفاوت خواهد بود به این شرح که:

• مودیانی که در مهلت قانونی اظهارنامه خود را ارسال نموده باشند: مطابق موضوع ماده ۱۵۶ ق.م.م از تاریخ انقضای مهلت ارسال اظهارنامه به مدت ۱۲ ماه سازمان مهلت رسیدگی به اظهارنامه مودی و حسابرسی آن را دارد، و جهت ابلاغ به مودی نیز ۳ ماه به سازمان زمان داده شده است.

مثال: اظهارنامه عملکرد شخص حقیقی ۱۴۰۰ ——- مهلت ارسال تا پایان خرداد ۱۴۰۱ ——- مهلت رسیدگی سازمان به اظهارنامه تا پایان خرداد ۱۴۰۲ ——- مهلت زمان ابلاغ به مودی تا پایان شهریور ۱۴۰۲

• مودیانی که در مهلت قانونی اظهارنامه خود را ارسال ننموده باشند: مطابق موضوع ماده ۱۵۷ ق.م.م از تاریخ انقضای مهلت ارسال اظهارنامه به مدت ۵ سال سازمان مهلت رسیدگی به اظهارنامه مودی و حسابرسی آن را دارد، و جهت ابلاغ به مودی نیز ۳ ماه به سازمان زمان داده شده است.

مثال: اظهارنامه عملکرد شخص حقوقی ۱۴۰۰ ——- مهلت ارسال تا پایان تیر ۱۴۰۱ ——- مهلت رسیدگی سازمان به اظهارنامه تا پایان تیر ۱۴۰۲ ——- مهلت زمان ابلاغ به مودی تا پایان مهر ۱۴۰۲

معافیت های مندرج در اظهارنامه چه میزان است؟

از آن جایی که معافیت های سالانه موضوع ماده ۱۰۱ قانون مالیات مستقیم در احکام قانون بودجه درج می گردد و عموما در تبصره ۶ یا ۱۲ قانون است، هر سال این عدد تغییر کرده و ثابت نیست به عنوان مثال میزان معافیت مشاغل در سال ۱۴۰۱ معادل ۳۹۶ میلیون ریال است.