مفاهیم اولیه مالیاتی

اکنون که در حال مطالعه این مقاله هستید به این معنی است که وارد حوزه مالیاتی شده اید یا تمایل به ارتقای دانش خود دارید. اولین گام مهم، رسیدن به یک زبان مشترک از قانون مالیات است ابتدا باید با یادگیری مفاهیم مالیاتی به یک زبان مشترک برسیم که اگر کسی راجع به نرخ صفر صحبت کرد ما آن را با معافیت یا بخشودگی اشتباه نگیریم پس شروع به آشنایی با مبانی و مفاهیم اولیه کنیم.

تعاریف مالیاتی:

مالیات: یک نوع هزینه ی اجتماعی است که آحاد یک ملت در راستای بهره برداری از امکانات و منابع یک کشور موظفند آن را پرداخت نمایند.

سازمان امور مالی مالیاتی کشور

در اجرای ماده 59 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، به منظور افزایش کارایی نظام مالیاتی و رفع موانع سازمانی موجود و همچنین تمرکز کلیه امور مربوط به اخذ مالیات در یک سازمان واحد، سازمان امور مالیاتی کشور 1381 به صورت یک موسسه دولتی و زیر نظر وزیر امور اقتصادی و دارایی ایجاد گردید.

با ایجاد این سازمان کلیه ی اختیارات، وظایف، نیروی انسانی، امکانات و تجهیزات موجود وزارت امور اقتصادی و دارایی در معاونت امور مالیاتی، بخش و حوزه مالیاتی به این سازمان منتقل شد. سازمان امور مالیات یک دستگاه اجرایی است.

اداره امور مالیاتی

منظور از اداره امور مالیاتی در موارد مختلف قانون مالیات های مستقیم واحد سازمانی مشخصی است که شامل تقسیمات کوچکتری بنام ” واحد مالیاتی ” است و بر اساس محدوده جغرافیایی، منابع مالیاتی، نوع مودیان، یا بر اساس نوع وظیفه با تعداد کافی ” واحد مالیاتی ” تشکیل شده است.

واحد مالیاتی

کوچکترین جزء تقسیمات اداری که بر اساس محدوده جغرافیایی، منابع مالیاتی، نوع مودیان یا حسب وظیفه مقرر در قانون مالیات مستقیم( ق. م. م) از طرف ” سازمان امور مالیاتی ” تعیین شده است.

واحدهای مالیات امروزه در دو قسمت 1. حوزه (واحد) خدمات 2. حوزه (واحد) رسیدگی به مودیان مالیاتی، خدماتی ارائه شده است.

کارمند دستگاه اجرایی 

فردی که بر اساس ضوابط و مقررات مربوط به حکم یا قرارداد مقام صلاحیت و در یک دستگاه اجرایی به خدمت پذیرفته شده است.

سازمان امور مالیاتی یک دستگاه اجرایی است که کارمندان آن طبق قانون خدمات کشوری در ماده 7 مشخص و تعریف شده اند با توجه به تعریف ماده 7 باید بگوییم که طبق ماده 219 که شرح وظایف سازمان را مثل تشخیص ،مطالبه و رسیدگی شناسایی کرده ماموران مالیاتی کسانی هستند که در استخدام سازمان امور مالیاتی هستند.

ماموران مالیاتی 

کلیه کارکنانی که عهده دار شناسایی ، تشخیص ، مطالبه و وصول مالیات های موضوع قانون مالیاتهای مستقیم هستند، ماموران مالیاتی نام دارند.

عناوین شغلی ماموران مالیاتی عبارتند از :

کمک ممیز —- کاردان مالیاتی 

کمک ممیز—- کارشناس مالیاتی

ممیز ———- کارشناس ارشد مالیاتی 

سرممیز——–رئیس گروه مالیاتی 

ممیز کل——–مدیر امور مالیاتی 

اما بعد از آیین نامه ای که در خصوص اجرای ماده 219 طبق ماده 13، سمت ها به شرح زیر تغییر کرد:

کمک ممیز —-کاردان مالیاتی (که اصولا دیپلمه هستند)

کمک ممیز—- کارشناس مالیاتی (با تحصیلات لیسانس ویا بالاتر )

ممیزین مالیاتی —کارشناسان ارشد مالیاتی

سرممیز—–رئیس گروه مالیاتی 

ممیز کل—–رئیس امور مالیاتی

مودی مالیاتی

مودی همان ادا کننده مالیات است. هر چند که قانون مالیات های مستقیم صراحتا کلمه مودی مالیاتی را تعریف نکرده  اما از مصادیق ماده 1 و 2 ق. م. م  تعریف مودی را می توان برداشت کرد.

اظهارنامه مالیاتی

 اظهارنامه مالیاتی فرم خاصی است که طبق مقررات از طرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه و در اختیار مودیان مالیاتی قرار گرفته و مودیان مکلفند نسبت به تکمیل آن اقدام نمایند.

در گذشته تمامی این موارد در قالب فرم چاپی در اختیار مودیان قرار میگرفت تا اطلاعات خود را وارد کرده و در اختیار حوزه خود قرار دهند اما بعدها این فرم ها در قالب الکترونیک و در سایت tax.gov.ir قرارداده شد تا با استفاده از این فرم شما بتوانید اظهارنامه خود را اظهار (ارسال) کنید.

مردم اغلب با اظهار نامه مشاغل در خردادماه و اظهارنامه اشخاص حقوقی در تیرماه که قانون گفته ظرف 4 ماه پس از پایان سال مالی آشنا هستند اما ما انواع دیگری از اظهارنامه نیز داریم .

انواع اظهارنامه

1. اظهارنامه مالیات بر درآمد

2. اظهارنامه مالیات بر ارث 

3. اظهارنامه مالیات بر درآمد اجاره

4. اظهارنامه حق واگذاری محل

5. اظهارنامه مالیات بر درآمد اتفاقی 

6. اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده

درآمد مشمول مالیات

 عبارت است از مبلغی که پس از کسر هزینه های واقعی قابل قبول و نیز درآمدهایی که مشمول مالیات نیستند ویا حسب مورد حاصلضرب فروش یا درآمد مودی در یک دوره مالی را نشان می دهد.

یعنی از درآمد واقعی هزینه و آن بخشی که مشمول مالیات نیست کم شده و یک عدد تقریبا خالصی خواهد ماند که درآمد مشمول مالیات است.

معافیت مالیاتی

 خروج قانونی برخی از منابع درآمدی و سرمایه ای از مشمول پرداخت موقت و غیر دائمی مالیات که عمدتا ابزاری جهت اعمال سیاست های حمایتی دولت است.( هر سال لیستی از این معافیت ها در قانون بودجه یا قانون مالیات های مستقیم پیش بینی خواهند شد.)

بخشودگی مالیاتی

زمانی که مودیان به موجب قانون مالیات های مستقیم یا سایر قوانین و مقررات مشمول مالیاتی شده و به دلیل عدم انجام تکالیف مرتکب جرایمی شوند از طریق بخشودگی مالیات ها رسیدگی و درخواست بخشودگی کرد.

بخشودگی با معافیت متفاوت است چون بخشودگی بر اثر عدم انجام تکالیف شما رخ خوهد داد.

علی الرس: یک نوع روش رسیدگی مالیاتی بر اساس استدلالات و مستندات خود ممیز است که اصطلاحا ”  سرخود”  مالیات را تعیین و برگ تشخیص را صادر خواهد کرد .(امروزه با قانون جدید وجود آن مفهوم قبل را نخواهد داشت ).

نظام‌های حقوقی در کشورها

نظام‌ حقوقی در کل دنیا چند دسته است، بیشترین دامنه شمول به دو نظام حقوقی رسیده که در اینجا  به بررسی این دو نظام حقوقی پرداخته ایم: 

1. نظام حقوقی سیویل لا(Civil law) که به عنوان رمی – ژرمنی نیز شناخته شده است: نظام حقوقی مدونی است که اصول و قواعد آن و همینطور احکام آن از پیش تعریف شده و بر اساس آن به اختلافات طرفین رسیدگی خواهد شد.
2. نظام حقوقی کامن لا(Common law): نظام حقوقی غیر مدونی است و بر اساس موارد مشابه گذشته در خصوص آن رای صادرخواهد شد در غیر این صورت قاضی بسته به موضوع دعوی و ماهیت های آن اقدام به صدور رای خواهد نمود.

پس با این تفاسیر، ما (ایران) یک نظام حقوق مدون داریم که قانون اصلی است. در کنار قانون اصلی مقررات دیگری اعم از آیین نامه، بخشنامه، دستورالعمل، تصویب نامه، آراء شورای عالی مالیاتی و دیوان عدالت اداری وجود دارد. فعالان حوزه مالی و مالیاتی در کنار قانون باید این مقررات و آراء را نیز بدانند.

سوال : اطلاعات مربوط به آراء و مقررات را از کجا بدست بیاوریم ؟ بهترین مرجع برای بدست آوردن این اطلاعات، سایت سازمان به آدرس  www.inta.tax.gov.ir  است که  از طریق منوی قوانین می توان اطلاعات مورد نظر را کسب کرد.

سوال :تفاوت معافیت و بخشودگی :معافیت یک خروج قانونی از پرداخت مالیات است  اما بخشودگی بر اثر عدم انجام تکالیف مودی رخ داده و پذیرفتن آن یا رد آن بر عهده سازمان امور مالیاتی است .

اکنون شما میتوانید گام اول ورود به این حوزه را با آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات آغاز کنید. ما تلاش کردیم تا بطور مختصر شما را با ادبیات و مفاهیم پایه ای در قانون مالیات آشنا نماییم.