مالیات حقوق و دستمزد

در قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات بر درآمد به هفت دسته تقسیم شده‌ است که یکی از آنها مالیات بر درآمد حقوق می‌باشد، که از ماده 82 تا 92 قانون مالیات‌های مستقیم قوانینی برای آن وضع شده است. مالیات بر درآمد حقوق در کسب و کارها از دو حیث هزینه‌ای و  تکلیف آن جایگاه ویژه‌ای دارد.

هر حقوق و دستمزدی که در سیستم‌های کسب و کار پرداخت می‌شود، جدا از تاثیری که بر میزان سود و بهای تمام شده دارد، موضوع هزینه‌های قابل قبول را در زمان‌های رسیدگی مالیاتی دارد. موضوع دیگری که وجود دارد تکلیف این درآمد است، مالیات بر درآمد حقوق تکلیفی است، که کارفرما از طرف کارگر انجام می‌دهد، و هر تکلیفی را که قانون‌گذار وضع کرده، عدم ایفای آن جرایم و تبعات مالیاتی دارد، که خود می‌تواند هزینه‌ساز باشد، و  بار مالی برای کسب و کار داشته باشد، به همین دلیل اهمیت ویژه‌ای دارد.

حقوق و دستمزد بخش قابل ملاحظه‌ای از هزینه‌های هر موسسه را به خودش اختصاص می‌دهد، بنابراین، مدیریت مجموعه نیاز به کنترل دقیق  و منظم و زیرساخت لازم در این زمینه دارد، از طرف دیگر، قوانین کشورها واحدهای اقتصادی را ملزم کرده‌اند، که اطلاعاتی از قبیل حقوق و دستمزد و مزایای مربوط به آن را به دستگاه های زیربط مثل اداره دارایی و تامین اجتماعی جهت انجام تکالیف قانونی ارسال کنند.

یکی از مهم ترین موارد حقوق و دستمزد کنترل ساعت کارکرد پرسنل و مباحث مرتبط با آن است، طبق ماده 51 قانون کار ساعت کاری کارگر نباید از 8 ساعت در روز تجاوز کند، اما این ساعت کاری می تواند در بعضی روزها بیشتر یا در بعضی روزها کمتر باشد. در مجموع، 44 ساعت در هفته ساعت کاری مجاز برای کارگر است، که طبق این فرمول 44 ساعت در هفته و 6 روز کاری، ساعت کاری موظف 7 ساعت  و 20 دقیقه در روز برای کارگر می‌باشد، اما اگر این ساعت کاری از 44 ساعت در هفته بیشتر باشد، مشمول قانون اضافه‌کاری می‌شود، که علاوه بر دستمزد عادی 40 درصد فوق العاده اضافه کاری به آن‌ها تعلق می‌گیرد.

به موجب ماده 55 و 56 قانون کار به کارهایی که نوبتی و چرخشی هستند، نوبت کاری گفته می‌شود، و درصد فوق العاده نوبت کاری به آن‌ها تعلق می‌گیرد، اگر نوبت کاری در نوبت صبح و عصر باشد، 10 درصد، اگر در صبح و عصر و شب باشد 15 درصد و اگر در صبح و شب یا عصر و شب باشد 22/5 درصد نوبت کاری تعلق می‌گیرد. به موجب ماده 53 قانون کار، کارهایی که از ساعت 6 صبح تا 10 شب انجام می‌شود، کار روز و کارهایی که از ساعت 10 شب تا 6 صبج انجام می‌شود، شب‌کاری گفته می‌شود که 35 درصد به آن فوق العاده نوبت‌کاری تعلق می‌گیرد.

ایام تعطیل رسمی و جمعه‌ها جزء ساعت موظفی محسوب نمی‌شوند، اگر فردی جمعه‌ها هم باید کار کند و تعطیل نباشد، و هیچ تعطیلی در هفته نداشته باشد، بابت جمعه باید 40 درصد به او اضافه کاری تعلق بگیرد، اما اگر روز دیگری به جز جمعه تعطیل باشد، جمعه مثل روزهای عادی محسوب می‌شود و فوق العاده‌ای به آن تعلق نمی‌گیرد. تعطیلی دیگر مختص کارگران روز کارگر (11 اردیبهشت) می‌باشد، اگر کارگران در این روز مشغول به کار باشند، به آن‌ها بابت انجام آن روز کارکرد هم 40 درصد اضافه کاری علاوه بر کارکرد عادی تعلق خواهد گرفت.

طبق ماده 82 قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات حقوق درآمدی است، که شخص حقیقی در خدمت شخص دیگر (اعم از حقیقی یا حقوقی‌) در قبال تسلیم نیروی کار خود بابت ‌اشتغال در ایران برحسب مدت یا کار انجام یافته به‌ طور نقد یا غیرنقد تحصیل می‌کند مشمول مالیات بر درآمد حقوق است‌.

نکته: منبع این درآمد یک شخص حقیقی است، یعنی یک شخص حقوقی معیار مالیات بر درآمد حقوق نخواهد بود.

نکته: در ازای تسلیم به شخص حقیقی و حقوقی می باشد، یعنی کارفرما حقیقی باشد یا حقوقی تفاوتی ندارد.

نکته: در قبال تسلیم نیروی کار، یعنی باید نیروی کار کاری را انجام دهد، نه در ازای در اختیار قراردادن ماشین، لوازم و ..، پس در مقابل تسلیم نیروی کار و بر حسب مدت یا کار انجام یافته می‌باشد. همچنین، درآمد می‌تواند نقدی باشد، یا غیرنقدی. درآمد مشمول مالیات از حقوق و مزایای دریافتی کارگر است، چه مستمر باشد یا غیرمستمر که در این خصوص  معافیت‌هایی وجود دارد که سالانه وضع می‌شود و پس از کسر معافیت‌ها این درآمد تعیین و مشخص می‌شود.

نکته: بر اساس ماده 85 قانون مالیات‌های مستقیم، نرخ مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی مازاد بر مبلغ مذکور در ماده (84) این قانون و تا هفت برابر آن مشمول مالیات سالانه ده درصد (10%) و نسبت به مازاد آن بیست درصد (20%) است.

پرداخت کنندگان حقوق هنگام هر پرداخت یا تخصیص آن مکلف‌اند مالیات متعلق را طبق مقررات ماده (85)­ این قانون محاسبه و کسر و تا پایان ماه بعد ضمن تسلیم فهرستی متضمن نام و نشانی دریافت‌کنندگان حقوق و میزان آن به اداره امور مالیاتی محل پرداخت و در ماه‌های بعد فقط ‌تغییرات را صورت دهند.

بر اساس ماده 91 این قانون، درآمدهای زیر از پرداخت مالیات معاف است:

1- حقوق بازنشستگی و وظیفه و مستمری پایان‌خدمت و خسارات اخراج و بازخرید خدمت و وظیفه یا مستمری پرداختی به وراث و حق سنوات و حقوق ایام مرخصی استفاده نشده (بند ۵ ماده ۹۱ ق.م.م)

2- هزینه سفر و فوق‌العاده مسافرت مربوط به شغل (بند ۶ ماده ۹۱ ق.م.م)

3- مسکن واگذاری در محل کارگاه یا کارخانه جهت استفاده کارگران و خانه‌های ارزان قیمت سازمانی در خارج از محل کارگاه یا کارخانه که مورد استفاده کارگران قرار می‌گیرد. (بند ۸ ماده ۹۱ق.م.م)

4- وجوه حاصل از بیمه بابت جبران خسارت بدنی و معالجه و امثال آن (بند ۹ماده ۹۱ ق.م.م)

5- عیدی سالانه یا پاداش آخر سال جمعا معادل یک دوازدهم میزان معافیت مالیاتی موضوع ماده(۸۴) این قانون (بند ۱۰ ماده ۹۱ ق.م.م)

6- خانه‌های سازمانی که با اجازه قانونی یا به موجب آیین نامه‌های خاص در اختیار ماموران کشوری گذارده می‌شود. (بند ۱۱ ماده ۹۱ ق.م.م)

7- وجوهی که کارفرما بابت هزینه معالجه کارکنان خود یا افراد تحت تکفل آنها مستقیما یا به‌وسیله حقوق‌بگیر به پزشک یا بیمارستان به استناد اسناد و مدارک مثبت پرداخت کند (بند ۱۲ ماده ۹۱ ق.م.م)

8- مزایای غیرنقدی پرداختی به کارکنان حداکثر معادل دو دوازدهم معافیت موضوع ماده (۸۴) این قانون (بند ۱۳ ماده ۹۱ ق.م.م)

9- درآمد حقوق پرسنل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران اعم از نظامی و انتظامی، مشمولان قانون استخدامی وزارت اطلاعات و جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و آزادگان (بند۱۴ ماده ۹۱ ق.م.م)

10- پنجاه درصد مالیات حقوق کارکنان مشاغل در مناطق کمتر توسعه‌یافته طبق فهرست سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور بخشوده می شود.

نکته: طبق ماده 197 قانون مالیات های مستقیم، عدم ارائه لیست حقوق توسط پرداخت‌کنندگان حقوق در موعد مقرر و یا تسلیم برخلاف واقع، موجب تعلق جریمه معادل دو درصد حقوق پرداختی خواهدشد.

نکته: عدم کسر و ایصال به موقع مالیات حقوق توسط پرداخت‌کنندگان حقوق، مشمول جریمه معادل ۱۰ درصد مالیات پرداخت نشده در موعد مقرر و ۲/۵ درصد مالیات به ازای هرماه نسبت به مدت تاخیر از سررسید پرداخت خواهدشد.